Aktualności

Leczenie i terapia hormonalna osób transseksualnych

17 lip 2024

Płeć - to termin określający "zespół cech organizmu warunkujący jego zdolność do wytwarzania komórek rozrodczych - gamet męskich lub żeńskich" (Imieliński, Dulko 1988: 13). Wyróżniamy płeć męską i żeńską.

Obecnie płeć opisywana jest w oparciu o następujące kryteria:

  • płeć chromosomalna – wyznaczona przy zapłodnieniu, określana przez chromosomy płciowe: XX u kobiet, XY u mężczyzn;
  • płeć gonadalna – wyznaczana przez gruczoły płciowe: jajniki u kobiet i jądra u mężczyzn;
  • płeć hormonalna – czynność wewnątrzwydzielnicza jajników lub jąder;
  • płeć wewnętrznych narządów płciowych (gonadoforyczna) – zróżnicowanie dróg rozrodczych rozwijających się z przewodów gonad;
  • płeć zewnętrznych narządów płciowych – występowanie sromu u kobiet oraz moszny i prącia u mężczyzn;
  • płeć fenotypowa – określana jest na podstawie drugorzędnych i trzeciorzędnych cech płciowych, najczęściej wygląd dorosłych osobników płci męskiej ub żeńskiej;
  • płeć metaboliczna – rodzaj aparatu enzymatycznego niektórych systemów metabolicznych;
  • płeć socjalna – nadawana dziecku przy narodzinach przez lekarza na podstawie wyglądu zewnętrznych narządów płciowych;
  • płeć psychiczna – poczucie przynależności jednostki do danej płci (Imieliński, Dulko 1988: 13).

Transpłciowość (z ang. transgender,trans- poza, gender- płeć, rozumiana jako społeczna rola czy też tożsamość płciowa, a nie zjawisko biologiczne) - termin odnoszący się do osób, których poczucie przynależności do danej płci wyrażane jest w sposób odmienny/podważający społeczne oczekiwania i przekonania dotyczące rozumienia płciowości (również związanych z nią zachowań) jako
rozłącznej dwukategoralnej cechy o ściśle biologicznym charakterze. Rola (szeroko rozumiana, obejmująca wygląd fizyczny, zainteresowania, zachowania), którą osoba transpłciowa chce odgrywać lub odgrywa, przekracza społeczne granice przyzwolenia.
Osoba transpłciowa czuje sprzeciw wobec podporząkowaniu się przewidzianym dla niej społecznie i kulturowo wzorcom ról płciowych oraz tożsamości płciowej jako osoby o określonych narządach płciowych.


Transpłciowość zdaje się być nie tyle jednostką klasyfikacyjną a postawą wobec własnej płci. Zjawisko to odnosi się zatem (Ekins i King) do trwałej lub czasowej idei życia pomiędzy/poza rodzajem płci i kładzie nacisk nie tyle na typy ludzi, co na
zachowania i procesy społeczne. Transpłciowość jest określeniem medycznych zaburzeń identyfikacji płciowej oraz innych zachowań, stojących w sprzeczności z tradycyjnymi pojęciami męskości i kobiecości.

Na transpłciowość składają się:
transseksualizm, transwestytyzm oraz crossdressing.

Transseksualizm (z ang.sex - płeć somatyczna, określenie używane w ICD-10) to rozbieżność między psychicznym poczuciem płci a biologiczną budową ciała z jednoczesnym silnym pragnieniem korekty ciała (tranzycji) tak aby odpowiadała płci odczuwanej przez daną osobę. Dlatego psychiczna identyfikacja płciowa ma kluczowe znaczenie w przypadku osób transseksualnych i problemów, z którymi się spotykają. Anatomia płciowa osoby transseksulanej będąca w sprzeczności z poczuciem płci przekreśla poczucie wewnętrznej spójności między cielesnością a tożsamością płciową oraz stanowi nieprzekraczalną przeszkodę na drodze do osiągnięcia komfortu psychicznego towarzyszącego odgrywaniu upragnionej roli, czerpaniu satysfakcji z własnej tożsamości płciowej. Budowa własnego ciała może być również postrzegana jako przeszkoda do uzyskania akceptacji otoczenia zgodnego z poczuciem płci. Często przy opisie osób transseksualnych używa się stwierdzenia, że są one uwięzione we własnym ciele.

Transseksulizmy jest rozpatrywany w kategoriach zaburzeń psychicznych - zaburzenia identyfikacji płciowej (kod F64.0 - "pacjent pragnie żyć i być akceptowanym jako przedstawiciel płci przeciwnej, czemu towarzyszy zazwyczaj uczucie niezadowolenia (discomfort) z powodu niewłaściwości własnych anatomicznych cech płciowych oraz chęć poddania się leczeniu hormonalnemu czy operacyjnemu, by własne ciało uczynić możliwie najbardziej podobnym do ciała płci preferowanej" (WHO, (2008) ICD-10).

Zgodnie z nową klasyfikacją medyczną ICD-11 obowiązującą od 1 stycznia 2022 r. nastąpiło zastąpienie diagnozy transseksualizmu (ICD-10 F.64.0) niezgodnością płciową. Jednak kraje członkowskie, w tym Polska, mają 5 letni okres przejściowy na jej wprowadzenie, co oznacza, że do tego czasu rozpoznania z klasyfikacji ICD-11 nie mogą być wykorzystywane.

Tranzycja/korekta płci - wszystkie formy zmiany funkcjonowania społecznego i/lub korekty cech płciowych ciała w stronę płci, z którą dana osoba się utożsamia.

Tranzycja społeczna - funkcjonowanie w społeczeństwie zgodnie ze swoją tożsamością płciową. Pierwszym krokiem jest coming out, czyli poinformowanie najbliższego środowiska o swojej tożsamości płciowej i może wiązać się z dużym stresem związanym z obawami przed reakcją przyjaciół/rodziny, konfrontacją własnych wyobrażeń życia w zgodzie ze swoją tożsamością płciową.
Tranzycja medyczna - procedury diagnostyczno-medyczne (hormonalna terapia zastępcza, zabiegi kosmetyczne np. depilacja laserowa, zabiegi chirurgiczne, operacje genitaliów).

Terapia hormonalna (HRT - hormonalna terapia zastępcza)

Terapia hormonalna jest jedną z najczęstszych interwencji medycznych, aby ją rozpocząć należy uzyskać: opinię od psychologa seksualoga, diagnozę od lekarza seksuologa lub lekarza psychiatry, wymagana jest również konsultacja z lekarzem endokrynologiem.

a) feminizująca terapia hormonalna:

  • zmiany psychologiczne - początkowo wahania nastroju, długoterminowa poprawa zdrowia psychicznego;
  • genitalia - trudności z erekcją, w pierwszych miesiącach sapadek libido, brak spontanicznych erekcji, genitalia staną się wrażliwsze, skóra na nich delikatniejsza, zmniejszenie penisa oraz jąder, zmiana odczuwania podniecenia oraz orgazmu;
  • skóra - stanie się mniej przetłuszczona, zwiększyć się może ilość podskórnej tkanki tłuszczowej, włosy na ciele mogą stać się jaśniejsze i delikatniejsze;
  • piersi - pełen rozwój piersi nastąpi po 2-3 lata, w trakcie rośnięcia mogą być obolałe, nadwrażliwe;
  • tkanka tłuszczowa - tkanka tłuszczowa będzie osadzała się na pośladkach i biodrach, proces ten wymaga około 3-5 lat;
  • utrata siły fizycznej i kondycji;
  • płodność - zmniejszona produkcja spermy oraz testosteronu;
  • łysienie androgenowe/typu męskiego - ulega zatrzymaniu, u niektórych może ulec w pewnym stopniu cofnięciu;

co nie ulega zmianie: głos (zmiany w obrębie głosu - terapia głosowa u foniatry), zarost, szkielet.

b) maskulinizująca terapia hormonalna:

  • zmiany psychologiczne - początkowo wahania nastroju, w dalszej perspektywie brak negatywnego wpływu na samopoczucie oraz stabilność nastroju. Badania naukowe nie wykazały związku między maskulinizującą terapią hormonalną a większą skłonnością do agresji i przemocy.
  • genitalia - zwiększenie łechtaczki (wyglądem może przpominać mikropenis), wzrost wrażliwości, zmiana w obszarze orgazmu;
  • rozkład tkanki tłuszczowej - tkanka tłuszczowa będzie rozkładała się w kierunku brzucha, zmniejszeniu ulegnie wcięcie w tali (proces ten trwa około 3-5 lat);
  • głos - mutacja, może pojawić się widoczne jabłko Adama;
  • owłosienie - włosy staną się twardsze, dłuższe i ciemniejsze, zaczną wyrastać w miejscach, w których wcześniej nie występowały;
  • menstruacja - zatrzymanie menstruacji w ciągu pierwszych 6 miesięcy;
  • siła fizyczna - rozwój mięśni oraz wzrost kondycji;
  • libido - skokowy wzrost, zwłaszcza na początku terapii;
  • skóra - grubsza, bardziej oleista;

co nie ulegnie zmianie: szkielet, piersi (usunięcie tylko operacyjnie, zmniejszenie jędrności).

W Polsce operacje zmiany płci wykonuje się od 1963 r.

tranzycja prawna/korekta płci prawnej - zmiana płci w dokumentach tożsamości oraz akcie urodzenia. Zmiana oznaczenia płci w dokumentach (K,M) w Polsce możliwa jest wyłącznie poprzez proces cywilny o ustalenie płci - pozwanie rodziców.

Bibliografia:

  • Bojarska, K., Kłonkowska A. (2014), Transgresja płci, tranzycja ciała, transwersja tożsamości. Czym jest transpłciowość?, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.DOI:
  • Imieliński, K., Dulko S. (1988), Przekleństwo Androgyne. Transseksualizm: mity i rzeczywistość, Wydawnictwo PWN, Warszawa.
  • Pietrucha, E. (2013), Ponowoczesne pojmowanie płci - transseksualizm w dyskursie społecznym, Repozytorium Uniwersytetu Łódzkiego. DOI: http://dx.doi.org/10.18778/7525-973-5.06
  • WHO, (2008) ICD-10. Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne. Kraków - Warszawa: Wydawnistwo: UWM "Veslius", Instytut Psychiatrii i Neurologii.
  • Pobrane z: http://transfuzja.org/pl/artykuly/transplciowosc_w_definicjach.htm.
  • (2022) Pobrane z: https://tranzycja.pl/krok-po-kroku/tranzycja-medyczna/
  • (2024) Pobrane z: https://tranzycja.pl/krok-po-kroku/zmiana-danych-sad/

Polskie prawo nakłada na mnie obowiązek zawarcia poniższej informacji, co niniejszym czynię.

Ostrzeżenie:
Prezentowany materiał nie stanowi porady o charakterze medycznym, ma wyłącznie charakter informacyjny i nie może być traktowany jako specjalistyczna porada medyczna, forma diagnozy lub zalecenia w zakresie leczenia. Materiał nie może zastępować specjalistycznych badań lekarskich ani profesjonalnego doradztwa medycznego. Przed zastosowaniem jakichkolwiek procedur leczenia należy każdorazowo skonsultować się z lekarzem. Jedynie lekarz jest w stanie zapewnić bezpieczeństwo i skuteczność leczenia.
Użytkownik kierując się wyłącznie informacjami uzyskanymi za pośrednictwem materiału działa na własną odpowiedzialność.

Latest posts by Marta Bułacińska (see all)
calendar-fullchevron-downarrow-up-circle linkedin facebook pinterest youtube rss twitter instagram facebook-blank rss-blank linkedin-blank pinterest youtube twitter instagram