Płeć - to termin określający "zespół cech organizmu warunkujący jego zdolność do wytwarzania komórek rozrodczych - gamet męskich lub żeńskich" (Imieliński, Dulko 1988: 13). Wyróżniamy płeć męską i żeńską.
Obecnie płeć opisywana jest w oparciu o następujące kryteria:
Transpłciowość (z ang. transgender,trans- poza, gender- płeć, rozumiana jako społeczna rola czy też tożsamość płciowa, a nie zjawisko biologiczne) - termin odnoszący się do osób, których poczucie przynależności do danej płci wyrażane jest w sposób odmienny/podważający społeczne oczekiwania i przekonania dotyczące rozumienia płciowości (również związanych z nią zachowań) jako
rozłącznej dwukategoralnej cechy o ściśle biologicznym charakterze. Rola (szeroko rozumiana, obejmująca wygląd fizyczny, zainteresowania, zachowania), którą osoba transpłciowa chce odgrywać lub odgrywa, przekracza społeczne granice przyzwolenia.
Osoba transpłciowa czuje sprzeciw wobec podporząkowaniu się przewidzianym dla niej społecznie i kulturowo wzorcom ról płciowych oraz tożsamości płciowej jako osoby o określonych narządach płciowych.
Transpłciowość zdaje się być nie tyle jednostką klasyfikacyjną a postawą wobec własnej płci. Zjawisko to odnosi się zatem (Ekins i King) do trwałej lub czasowej idei życia pomiędzy/poza rodzajem płci i kładzie nacisk nie tyle na typy ludzi, co na
zachowania i procesy społeczne. Transpłciowość jest określeniem medycznych zaburzeń identyfikacji płciowej oraz innych zachowań, stojących w sprzeczności z tradycyjnymi pojęciami męskości i kobiecości.
Na transpłciowość składają się:
transseksualizm, transwestytyzm oraz crossdressing.
Transseksualizm (z ang.sex - płeć somatyczna, określenie używane w ICD-10) to rozbieżność między psychicznym poczuciem płci a biologiczną budową ciała z jednoczesnym silnym pragnieniem korekty ciała (tranzycji) tak aby odpowiadała płci odczuwanej przez daną osobę. Dlatego psychiczna identyfikacja płciowa ma kluczowe znaczenie w przypadku osób transseksualnych i problemów, z którymi się spotykają. Anatomia płciowa osoby transseksulanej będąca w sprzeczności z poczuciem płci przekreśla poczucie wewnętrznej spójności między cielesnością a tożsamością płciową oraz stanowi nieprzekraczalną przeszkodę na drodze do osiągnięcia komfortu psychicznego towarzyszącego odgrywaniu upragnionej roli, czerpaniu satysfakcji z własnej tożsamości płciowej. Budowa własnego ciała może być również postrzegana jako przeszkoda do uzyskania akceptacji otoczenia zgodnego z poczuciem płci. Często przy opisie osób transseksualnych używa się stwierdzenia, że są one uwięzione we własnym ciele.
Transseksulizmy jest rozpatrywany w kategoriach zaburzeń psychicznych - zaburzenia identyfikacji płciowej (kod F64.0 - "pacjent pragnie żyć i być akceptowanym jako przedstawiciel płci przeciwnej, czemu towarzyszy zazwyczaj uczucie niezadowolenia (discomfort) z powodu niewłaściwości własnych anatomicznych cech płciowych oraz chęć poddania się leczeniu hormonalnemu czy operacyjnemu, by własne ciało uczynić możliwie najbardziej podobnym do ciała płci preferowanej" (WHO, (2008) ICD-10).
Zgodnie z nową klasyfikacją medyczną ICD-11 obowiązującą od 1 stycznia 2022 r. nastąpiło zastąpienie diagnozy transseksualizmu (ICD-10 F.64.0) niezgodnością płciową. Jednak kraje członkowskie, w tym Polska, mają 5 letni okres przejściowy na jej wprowadzenie, co oznacza, że do tego czasu rozpoznania z klasyfikacji ICD-11 nie mogą być wykorzystywane.
Tranzycja/korekta płci - wszystkie formy zmiany funkcjonowania społecznego i/lub korekty cech płciowych ciała w stronę płci, z którą dana osoba się utożsamia.
Tranzycja społeczna - funkcjonowanie w społeczeństwie zgodnie ze swoją tożsamością płciową. Pierwszym krokiem jest coming out, czyli poinformowanie najbliższego środowiska o swojej tożsamości płciowej i może wiązać się z dużym stresem związanym z obawami przed reakcją przyjaciół/rodziny, konfrontacją własnych wyobrażeń życia w zgodzie ze swoją tożsamością płciową.
Tranzycja medyczna - procedury diagnostyczno-medyczne (hormonalna terapia zastępcza, zabiegi kosmetyczne np. depilacja laserowa, zabiegi chirurgiczne, operacje genitaliów).
Terapia hormonalna jest jedną z najczęstszych interwencji medycznych, aby ją rozpocząć należy uzyskać: opinię od psychologa seksualoga, diagnozę od lekarza seksuologa lub lekarza psychiatry, wymagana jest również konsultacja z lekarzem endokrynologiem.
co nie ulega zmianie: głos (zmiany w obrębie głosu - terapia głosowa u foniatry), zarost, szkielet.
co nie ulegnie zmianie: szkielet, piersi (usunięcie tylko operacyjnie, zmniejszenie jędrności).
W Polsce operacje zmiany płci wykonuje się od 1963 r.
tranzycja prawna/korekta płci prawnej - zmiana płci w dokumentach tożsamości oraz akcie urodzenia. Zmiana oznaczenia płci w dokumentach (K,M) w Polsce możliwa jest wyłącznie poprzez proces cywilny o ustalenie płci - pozwanie rodziców.
Bibliografia:
Polskie prawo nakłada na mnie obowiązek zawarcia poniższej informacji, co niniejszym czynię.
Ostrzeżenie:
Prezentowany materiał nie stanowi porady o charakterze medycznym, ma wyłącznie charakter informacyjny i nie może być traktowany jako specjalistyczna porada medyczna, forma diagnozy lub zalecenia w zakresie leczenia. Materiał nie może zastępować specjalistycznych badań lekarskich ani profesjonalnego doradztwa medycznego. Przed zastosowaniem jakichkolwiek procedur leczenia należy każdorazowo skonsultować się z lekarzem. Jedynie lekarz jest w stanie zapewnić bezpieczeństwo i skuteczność leczenia.
Użytkownik kierując się wyłącznie informacjami uzyskanymi za pośrednictwem materiału działa na własną odpowiedzialność.